Na Issa Mbwana, mchambuzi wa masuala ya Mifumo na biashara
Katika taarifa mpya ya mapato kwa mwezi Agosti 2024, Mamlaka ya Mapato Zanzibar (ZRA) imeonyesha mafanikio makubwa katika ukusanyaji wa kodi, ikikusanya kiasi cha Tshs 71.114 bilioni dhidi ya lengo la Tshs 69.490 bilioni. Hii inaashiria ongezeko la asilimia 102.34 ya matarajio ya mapato na ukuaji wa asilimia 24.24 ikilinganishwa na mwezi kama huo mwaka 2023. Swali kubwa ni: Je, ni nini hasa siri ya mafanikio haya, na ni changamoto zipi zinabaki kutatuliwa?
Takwimu za Ukusanyaji wa Kodi
Zanzibar imekuwa ikipiga hatua kubwa katika ukusanyaji wa kodi. Kwa kipindi cha Julai na Agosti 2024 pekee, ZRA imefanikiwa kukusanya jumla ya Tshs 124.436 bilioni, ikizidi lengo kwa asilimia 103.71. Ongezeko hili linaonesha uwajibikaji zaidi wa walipakodi pamoja na kuimarishwa kwa mifumo ya ukusanyaji mapato. Hata hivyo, maendeleo haya yanapaswa kuangaliwa kwa kina ili kujua iwapo yanaweza kudumishwa au yanahitaji kuboreshwa zaidi.
Jedwali Na. 1: Muhtasari wa Makusanyo ya Kodi kwa Miezi Miwili ya Kwanza ya Mwaka wa Fedha 2024/2025
| Mwezi | Makusanyo 2023 (Bilioni Tshs) | Makadirio 2024 (Bilioni Tshs) | Makusanyo 2024 (Bilioni Tshs) | Ufanisi (%) | Ukuaji (%) |
|---|---|---|---|---|---|
| Julai | 42.897 | 50.490 | 53.322 | 105.61 | 24.33 |
| Agosti | 57.238 | 69.490 | 71.114 | 102.34 | 24.24 |
| Jumla | 100.136 | 119.810 | 124.436 | 103.71 | 24.27 |
Ni Nini Kilichochangia Ongezeko la Mapato?
Kwa mujibu wa ripoti ya ZRA, mafanikio haya yamechangiwa na mambo kadhaa, ikiwa ni pamoja na:
- Kuimarika kwa Mazingira ya Biashara
Shughuli za kiuchumi kati ya Zanzibar na Tanzania Bara zimeimarishwa kutokana na sera za kiuchumi zinazolenga kuboresha muingiliano wa kibiashara baina ya pande hizi mbili. Kwa mfano, uboreshaji wa mazingira ya biashara unaotokana na sera za Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Dkt. Samia Suluhu Hassan, umesaidia kuboresha mzunguko wa biashara. - Uwekezaji Katika Miundombinu na Huduma za Kijamii
Serikali ya Zanzibar chini ya Rais Dkt. Hussein Ali Mwinyi, imefanya uwekezaji mkubwa katika miundombinu, ambayo imechangia kuimarisha mazingira ya kiuchumi. Kuwepo kwa barabara bora na huduma za kijamii kama afya na elimu kunavutia biashara zaidi na kuongeza uwajibikaji wa walipakodi. - Marekebisho ya Sheria za Kodi
Marekebisho yaliyofanyika kwenye sheria za kodi mwaka huu wa fedha yameleta ongezeko la ukusanyaji kodi kwa vyanzo muhimu kama VAT, ushuru wa bidhaa, na kodi za miundombinu. Hili limerahisisha ukusanyaji na kuongeza uwazi kwa walipakodi. - Matumizi ya Mifumo ya Kidijitali
Kuongezeka kwa matumizi ya mifumo ya kielektroniki, kama vile ZIDRAS na VFMS kwa malipo ya kodi na utoaji wa risiti za kielektroniki, kumeleta ufanisi mkubwa. Walipakodi sasa wanawajibika zaidi na kuwa na urahisi wa kulipa kodi, hatua inayosaidia kudhibiti mianya ya upotevu wa mapato. - Ushirikiano Baina ya ZRA na Taasisi Nyingine
Ushirikiano mzuri wa ZRA na taasisi za ndani kama vile Kamisheni ya Utalii na Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA), umekuwa na mchango muhimu katika kuhakikisha walipakodi wanashirikishwa katika shughuli za kiuchumi na hivyo kuhamasisha ulipaji wa kodi.
Changamoto na Fursa Zilizopo
Pamoja na mafanikio haya, ZRA inakabiliwa na changamoto kadhaa zinazoathiri uwezo wa kudumisha ongezeko la makusanyo ya kodi. Moja ya changamoto ni kuhakikisha walipakodi wadogo wanaingizwa katika mfumo wa kodi rasmi kwa wingi zaidi, hasa katika sekta zisizo rasmi. Pia, mfumuko wa bei na mabadiliko ya hali ya kiuchumi duniani yanaweza kuathiri mapato ya kodi kwa ujumla.
Mikakati ya Kuimarisha Ukusanyaji wa Kodi kwa Mwezi Septemba 2024
Katika mipango ya ZRA kwa mwezi ujao, mamlaka inalenga kuimarisha zaidi ushirikiano na walipakodi kwa kufanya yafuatayo:
- Kuimarisha Mfumo wa ZIDRAS ili kuwezesha ufanisi wa ukusanyaji wa taarifa sahihi za walipakodi.
- Kuendesha Ziara kwa Walipakodi kwa lengo la kuelewa changamoto wanazokabiliana nazo na kutoa msaada wa mara moja kwa masuala ya kodi.
- Kuongeza Elimu ya Kodi kupitia kampeni za matumizi ya risiti za kielektroniki na mifumo mingine ya kielektroniki.
- Kuwajengea Uwezo Watumishi wa ZRA kwa kuwapatia mafunzo zaidi ili waweze kutoa huduma bora kwa walipakodi na kusaidia biashara kwa mujibu wa sheria.
- Kuchukua Hatua za Kisheria kwa Walipakodi Wasiowajibika, ili kuondoa mianya ya ukwepaji kodi.
Je, Zanzibar Inaweza Kuendeleza Mafanikio haya?
Ongezeko la makusanyo ya kodi kwa mwezi Agosti ni dalili njema kwa uchumi wa Zanzibar. Ikiwa ZRA itaendelea na juhudi za kuongeza uwazi, ushirikiano, na mifumo ya kidijitali, kuna matumaini kuwa mafanikio haya yanaweza kudumu. Pamoja na jitihada za kuimarisha ukusanyaji wa mapato, ni muhimu pia kuwepo kwa utayari wa kuimarisha mazingira rafiki ya biashara, hatua ambayo itahamasisha uwekezaji zaidi na kuchangia maendeleo endelevu ya visiwa vya Zanzibar.
